Biblioteka Rozdolska Lanckorońskich

Początki biblioteki, zwanej Rozdolską, wywodzącej swą nazwę od pierwszego miejsca gromadzenia, należy łączyć z osobą Ludwiki z Rzewuskich Lanckorońskiej (1783-1839). To właśnie ona rozpoczęła pod koniec XVIII wieku gromadzenie księgozbioru, który tematycznie daleko wykraczał poza typową bibliotekę dworską.

Po śmierci Ludwiki z Rzewuskich Lanckorońskiej w roku 1839, opiekę nad biblioteką przejął jej syn – Kazimierz Lanckoroński (1802-1874), który systematycznie wzbogacał księgozbiór o nowe nabytki, ale tylko w ramach istniejących działów.

Natomiast do rozkwitu biblioteki doprowadził Karol Lanckoroński (1848-1933), kolekcjoner i mecenas sztuki. Pod jego opieką kilkutysięczny księgozbiór został przekształcony w profesjonalnie zorganizowana bibliotekę, liczącą na początku XX wieku 70 tysięcy tomów.

Działania wojenne 1914 roku nie ominęły Rozdołu i do jego zbiorów. Karol Lanckoroński, wykorzystując chwilowe sukcesy wojsk austriackich na froncie wschodnim, ewakuował do Wiednia bibliotekę i dzieła sztuki.

Spadkobiercami biblioteki, po śmierci Karola w 1933 roku, zostali jego syn – Antoni (1893-1965) oraz córki: Karolina (1898-2002) i Adelajda (1903-1980).

Po śmierci brata, Karolina Lanckorońska przewiozła księgozbiór do Wielkiej Brytanii, gdzie został umieszczony w roku 1969, jako depozyt w Bibliotece Polskiej w Londynie. To właśnie tam dokonano inwentaryzacji i opracowania katalogu.

W późniejszym okresie zbiory zostały przeniesione do siedziby Fundacji Lanckorońskich, aby służyć jako warsztat naukowy stypendystom Fundacji.

Obecny profil biblioteki został ukształtowany przez właścicielkę, która postanowiła stworzyć zbiór druków polskich i Polski dotyczących. Zamysł ten doprowadził do wyprzedaży części zbiorów, nie odpowiadających charakterowi księgozbioru. Jednocześnie dokonywano zakupu poloników pojawiających się na rynku antykwarycznym.

Karolina Lanckorońska przekazała w 1997 roku Bibliotekę Rozdolską Polskiej Akademii Umiejętności. Wraz z książkami ofiarowała zbiór sztychów z XVIII i XIX wieku oraz część swoich rodzinnych i naukowych materiałów archiwalnych.

Dziś Biblioteka Rozdolska posiada bardzo oryginalny charakter. Liczy ok. 3000 poloników krajowych i zagranicznych, z czego 800 to starodruki, m.in. unikatowy i najliczniejszy w Polsce (116 tomów) zbiór kalendarzy z końca XVII i połowy XVIII wieku, broszury polityczne z XVII i XVIII wieku oraz zbiór konstytucji, ustaw i przywilejów I Rzeczpospolitej Polskiej. Ponadto XVIII-stowieczne edycje źródeł do historii Polski, herbarze – Duńczewskiego, Niesieckiego, Okolskiego i Paprockiego oraz komplet „Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych”.

Wśród wydawnictw XIX i XX-stowiecznych dominuje literatura polska, historia sztuki, historia, m.in. druki z okresu powstania listopadowego, pierwsze wydania dzieł Adama Naruszewicza i Joachima Lelewela czy Adama Mickiewicza, poezje Słowackiego, Krasińskiego, Pola, Lenartowicza, Kasprowicza, a także powieści Rodziewiczównej czy Mniszkównej oraz atlasy, przewodniki, bajki, albumy.

Z biblioteki można korzystać w czytelni Archiwum Nauki PAN i PAU.

Karolina Lanckorońska, Rzym 1992