„Historia krótkiej formy korespondencji”, (wystawa: 2009-12-01 – wrzesień 2010)

W dniu 1 października 2009 r. minęła 140. rocznica wprowadzenia do obiegu karty pocztowej. Stwarza to okazję do zapoznania się z historią pocztówki, która dzięki znacznemu upowszechnieniu się na przełomie XIX i XX wieku stała się osobliwym świadectwem kontaktów międzyludzkich, tym piękniejszym, że zanikającym w XXI stuleciu. Z tej okazji Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie ma przyjemność zaprezentować wystawę zatytułowaną Historia krótkiej formy korespondencji.

Prezentowane pocztówki, powstałe w okresie 1894 -1939, pochodzą ze spuścizn uczonych zgromadzonych w Archiwum Nauki: Zygmunta Czernego (1888-1975) – historyka literatury i języków romańskich, Tadeusza Dubieckiego (1885-1972) – historyka dziejów Polski XVllI i XIX w., Stanisława Kutrzeby (1876-1946) – historyka prawa, oraz Władysława Natansona (1864-1937) – fizyka.

Idea korespondencji, którą można wysyłać bez koperty, co było pomysłem rewolucyjnym, urzeczywistniła się w monarchii Austro-Węgierskiej za sprawą Emanuela Herrmanna, którego dziś – w powszechnej opinii – uważa się za „wynalazcę” karty pocztowej. To właśnie na terenie państwa Habsburgów w dniu 1 października 1869 r. wprowadzono do obiegu pierwsze karty pocztowe. Ta nowa forma korespondencji bardzo szybko zyskiwała popularność i przyjmowała się w kolejnych krajach, a wysyłanie kart pocztowych stało się wkrótce symbolem otwartości i nowoczesności.

Pierwsze karty korespondencyjne ozdobione ilustracjami pojawiły się w latach 70. XIX w. Tematyka pocztówek była różnorodna. Poza bardzo popularnymi kartkami okolicznościowymi, panoramami miast, scenami rodzajowymi, krajobrazami, reprodukcjami dzieł sztuki, jak również fotoreportażami z uroczystości religijnych i patriotycznych dużą popularność zyskały karty pocztowe, które na awersie prezentowały fotografię wysyłającego z miejsca, z którego pisał.

Wygląd pocztówki uzależniony był od postępów technicznych w dziedzinie tworzenia ilustracji. Początkowo dominowały jednobarwne miedzioryty, staloryty i litografie, do których z czasem dodawano kolory. Przełomem w historii karty pocztowej było zastosowanie do jej produkcji fotografii. Jednak złoty okres w dziejach karty pocztowej – obfitujący w wielość form i technik – przypadł na czas od lat 80. XIX w. do wybuchu Wielkiej Wojny. Wówczas przy produkcji kart zastosowanie znalazły m.in. suszone kwiaty, kora, fragmenty materiałów. Karty pocztowe złocono, inne fragmentami wytłaczano. Po wojnie nie udało się wydawcom kart pocztowych powrócić do ich artystycznego poziomu sprzed 1914 r.

Powszechność karty pocztowej, a także tematyczna różnorodność jaką prezentują, powoduje, iż pocztówki sprzed lat stanowią ważne i ciekawe źródło informacji o dawnej architekturze, obyczajach, strojach, wydarzeniach. Mające już blisko półtorawiekową historię karty pocztowe pozwalają zobaczyć utrwalony na nich świat ludzi minionej epoki.