„Ocalone od niepamięci… : co kryją archiwa osobiste uczonych i twórców?”

„Ocalone od niepamięci… : co kryją archiwa osobiste uczonych i twórców?”

Archiwa osobiste ludzi nauki, uczonych, twórców stanowią jedno z podstawowych źródeł dla historyków, zajmujących się badaniem dziejów i rozwoju życia umysłowego. Idea ich systematycznego gromadzenia pojawiła się w Polsce w okresie dwudziestolecia międzywojennego, choć, naturalnie, już wcześniej trafiały one do bibliotek, archiwów rodzinnych czy prywatnych kolekcji. W latach 30. szczególne zasługi na tym polu położyło Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, kierowane przez prof. Henryka Barycza. Dalszy rozwój archiwów o profilu naukowym wiązać należy z działalnością – powołanego w 1953 r. – Archiwum Polskiej Akademii Nauk, a zwłaszcza jego dyrektora, prof. Zygmunta Kolankowskiego.

Do tego grona dołączyło, powstałe w 2002 r., Archiwum Nauki PAN i PAU. Jednym z głównych celów nowej jednostki miało być właśnie pozyskiwanie i opracowywanie materiałów, wytworzonych oraz zgromadzonych przez ludzi nauki i kultury w ramach ich osobistych archiwów. Już w momencie powołania instytucja ta, będąc następcą dawnego krakowskiego Oddziału Archiwum PAN, dysponowała wśród swoich zbiorów licznymi spuściznami. Od tamtej pory zasób archiwalny poszerzony został o dalsze archiwa ludzi nauki. Dzisiaj spuścizny, materiały będące efektem wieloletnich studiów i działalności wybitnych przedstawicieli nauki polskiej – by wymienić z długiej listy choćby tylko Henryka Barycza, Henryka Batowskiego, Wacława Felczaka, Adama Vetulaniego, Walerego Goetla, Wacława Felczaka, Romana Ingardena, Władysława Kotwicza czy Karolinę Lanckorońską – stanowią jedną z najważniejszych części zasobu Archiwum.

W naturalny sposób to właśnie problematyka spuścizn stała się głównym tematem konferencji, zaplanowanej z okazji 10. rocznicy powstania Archiwum Nauki PAN i PAU.  Zorganizowana wespół z Polską Akademią Umiejętności sesja miała przede wszystkim przybliżyć na rozmaitych przykładach charakter tego typu zbiorów oraz metodykę ich opracowywania. Konferencja Ocalone od niepamięci… Co kryją archiwa osobiste uczonych i twórców? oraz wernisaż towarzyszącej jej wystawy odbyły się w dniu 21 czerwca 2012 r. Otwarcia posiedzenia dokonał sekretarz generalny PAU, prof. Jerzy Wyrozumski. W ramach konferencji miał miejsce następujące wystąpienia:

  • dr Rita Majkowska (dyr. Archiwum Nauki) – „Bogactwo, różnorodność, rozproszenie. Archiwum osobiste (spuścizna) okiem archiwisty”,
  • prof. Zdzisław Pietrzyk (Biblioteka Jagiellońska) – „Opracowanie spuścizn dawniej i dziś”,
  • dr Bernadeta Wilk (Archiwum Nauki) – „Z tradycją w nowoczesność. Spuścizny uczonych i ludzi kultury wobec wyzwań XXI wieku”,
  • dr Janusz Pezda (Uniwersytet Jagielloński) – „Między Paryżem a Krakowem. Biblioteka Polska w Paryżu i Biblioteka XX Czartoryskich”,
  • dr Piotr Daszkiewicz (Narodowe Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu) – „Spuścizny krakowskich uczonych w zbiorach Narodowego Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu”,
  • dr Stanisław Pijaj (Uniwersytet Jagielloński) – „Między Lwowem a Krakowem. Spuścizny w lwowskich zbiorach archiwalnych”,
  • dr Marek Durčanský (Uniwersytet Karola w Pradze) – „Spuścizny w Archiwum Uniwersytetu Karola w Pradze: gromadzenie – opracowywanie – cracoviana”,
  • mgr Marzena Włodek (Archiwum Nauki) – „Spuścizna Karoliny Lanckorońskiej – losy, różnorodność i bogactwo materiału”,
  • dr Ewa Malicka (Biblioteka Jagiellońska) – „Archiwum domowe Pawlikowskich w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej – o jego dziejach, scalaniu i opracowaniu”,
  • dr hab. Ewa Danowska (Polska Akademia Umiejętności) – „Zbiory profesora Mariana Tyrowicza w krakowskich instytucjach”,
  • mgr Marzena Woźny (Muzeum Archeologiczne w Krakowie) – „Między Polską Akademią Umiejętności a jej dawnym Muzeum. Podzielona spuścizna Włodzimierza Demetrykiewicza”,
  • prof. Radosław Tarkowski (Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie) – „Okiem badacza. W poszukiwaniu spuścizny po Konstantym Jelskim”,
  • mgr Marcin Maciuk (Archiwum Nauki PAN i PAU)  – „Od ślimaków mioceńskich po spór o Morskie Oko – meandry archiwalnego świata w świetle dwóch spuścizn”,
  • mgr Krystyna Sanetra (Biblioteka Jagiellońska) – „Opracowanie materiałów rękopiśmiennych w formacie MARC 21 w Komputerowym Katalogu Zbiorów Bibliotek UJ”.
YouTube